Ερντογάν> Διμέτωπος με ISIS & Κούρδους

Στην κόψη του ξυραφιού φέρνει για ακόμη μία φορά την Τουρκία ο Ταγίπ Ερντογάν, καθώς η περιορισμένου ρίσκου εμπλοκή στον πόλεμο της Συρίας ουσιαστικά στοχεύει

το εσωτερικό και την πολυπληθή κουρδική μειονότητα, που στις τελευταίες εκλογές τού στέρησε τη δυνατότητα να επιβάλει καθεστώς Προεδρικής Δημοκρατίας με τον ίδιο επικεφαλής.
Συγχρόνως είναι σαφής η προσπάθεια αποτροπής κάθε ενδεχόμενου ομογενοποίησης των Κούρδων της Τουρκίας με τους ομοεθνείς τους στη Συρία, οι οποίοι μέχρι στιγμής αναδεικνύονται σε δυνατούς «παίκτες» και αξιόπιστους συμμάχους της Δύσης στον πόλεμο εναντίον του ISIS και του Ασαντ.

Η Τουρκία, τέσσερα χρόνια μετά την έναρξη του εμφύλιου στη Συρία και σχεδόν δύο χρόνια μετά την ανάπτυξη των τζιχαντιστών, αποφάσισε τελικά να εμπλακεί και να προσφέρει διευκολύνσεις στα αμερικανικά μαχητικά στη βάση Ιντσιρλίκ, αλλά και η ίδια να πραγματοποιεί αεροπορικές επιδρομές σε στόχους του ISIS. Το μεγάλο αντάλλαγμα είναι το «πράσινο φως» που εξασφάλισε από τους Αμερικανούς για τη δημιουργία ζώνης ασφαλείας στα σύνορα με τη Συρία και η άδεια για πραγματοποίηση αεροπορικών επιδρομών και εναντίον των βάσεων του PKK στο Βόρειο Ιράκ. Στον γνωστό ρόλο του «επιδέξιου ουδέτερου» η Τουρκία, αφού επέτρεψε και -σύμφωνα με πολλές καταγγελίες- συνέβαλε στη γιγάντωση του ISIS, έρχεται τώρα στο προσκήνιο, επιχειρώντας να μετατρέψει τον δικό της πόλεμο εναντίον των Κούρδων και του PKK σε... ΝΑΤΟϊκή υπόθεση, εμφανίζοντας το PKK ως ισότιμη του ISIS απειλή για τη Δύση.

Ελιγμός
Οι λόγοι που ύστερα από τέσσερα χρόνια ο Ερντογάν αποφάσισε αυτήν τη στροφή -ελιγμό τον χαρακτηρίζουν πολλοί αναλυτές- είναι σύνθετοι, αλλά τελικά όλοι κατατείνουν στην προσπάθειά του να ενισχύσει μέσω του «ασφαλούς» πολέμου την πολιτική επιρροή του. Η τακτική που ακολούθησε ο Ερντογάν στη συριακή κρίση είχε ως άξονες την ανατροπή του Ασαντ, τον περιορισμό των Κούρδων και την επίτευξη ενός modus vivendi με το ISIS, το οποίο μάχονταν τους δύο αντιπάλους της Τουρκίας, τους Κούρδους και το καθεστώς Ασαντ. Η Αγκυρα απέτυχε και στα τρία.

Το καθεστώς Ασαντ, αν και αποδυναμωμένο, είναι ζωντανό, το ISIS πλέον στρέφεται και εναντίον της Τουρκίας, τα 2 εκατ. προσφύγων έχουν ξεπεράσει τα όρια ανοχής της τουρκικής κοινωνίας και τα στρατόπεδα στα οποία συγκεντρώνονται, μετατρέπονται σε εκκολαπτήρια μετάδοσης του τζιχαντισμού, ενώ το Κουρδικό επανήλθε ορμητικά και αναδεικνύεται σε παράγοντα-κλειδί για τις εξελίξεις στην Τουρκία και την περιοχή. Οι επιτυχίες των Κούρδων της αυτόνομης κυβέρνησης του Β. Ιράκ, δηλαδή των Πεσμεργκά, αναβάθμισαν στρατηγικά τον ρόλο της οντότητάς τους και διευκόλυναν αποφάσεις όπως αυτές για την εξαγωγή του δικού τους φυσικού αερίου και πετρελαίου με σχετική αυτονομία από την κεντρική κυβέρνηση της Βαγδάτης. Αν και παραμένει «παγωμένη» η απόφαση για συνεδρίαση του κουρδικού κοινοβουλίου, που θα κηρύξει την ανεξαρτησία του Κουρδικού Ιράκ, η ενίσχυση του Μπαρζανί ατύπως έχει μετατρέψει το Ερμπίλ σε αυτόνομο πόλο στην περιοχή.

Αναβαθμισμένοι από τη σύγκρουση με το ISIS, όμως, βγήκαν και οι Κούρδοι μαχητές της Συρίας, του YPG, οι οποίοι βρίσκονται ιδεολογικά κοντά στο PKK, συγκροτώντας ένα ριζοσπαστικό κίνημα που στοχεύει στη δημιουργία ενιαίου κουρδικού κράτους που θα περιλαμβάνει και το Ιρακινό Κουρδιστάν.

Μέσα σε αυτό το περίπλοκο σκηνικό ο Ερντογάν βλέπει το Κουρδικό να αναδεικνύεται σε μεγάλη απειλή και για τη δική του εξουσία. Στις εκλογές του Ιουνίου το ΑΚΡ δεν κατόρθωσε να εξασφαλίσει την πλειοψηφία που θα έδινε την ευκαιρία για αναθεώρηση του Συντάγματος και αλλαγής του συστήματος σε Προεδρική Δημοκρατία, με πρόεδρο φυσικά τον ίδιο.
Το ΑΚΡ δεν ήταν σε θέση να σχηματίσει κυβέρνηση και έτσι η Τουρκία παραμένει με προσωρινή κυβέρνηση και την αβεβαιότητα να συνεχίζεται, καθώς οι προσπάθειες για κυβέρνηση συνεργασίας έχουν αποτύχει μέχρι στιγμής.

Μπαράζ επιθέσεων
Υπεύθυνο για την ανατροπή των σχεδίων του Ερντογάν είναι το κουρδικό κόμμα HDP, που υπό την ηγεσία του φιλελεύθερου Σ. Ντεμιρτάς τόλμησε για πρώτη φορά να κατέβει αυτόνομο στις εκλογές και να περάσει το υψηλότατο πλαφόν του 10%, εξασφαλίζοντας 80 έδρες. Το ΑΚΡ έχασε σχεδόν 9% των ψήφων του, που μετακινήθηκαν συμπαγώς στο HDP.

Ο Ερντογάν, ακολουθώντας αντιφατική πολιτική στο Κουρδικό, είχε ξεκινήσει την περίφημη διαδικασία ειρήνευσης, όπου με τολμηρά βήματα είχε ανοίξει απευθείας διαπραγμάτευση με τον ίδιο τον Οτσαλάν. Ομως ο φόβος ότι θα χάσει τη συντηρητική και εθνικιστική ψήφο πάγωσε τη διαδικασία αυτή και ο αφοπλισμός του PKK έμεινε στα χαρτιά.

Τις τελευταίες εβδομάδες επαναλήφθηκαν οι επιθέσεις του PKK εναντίον στρατιωτών και αστυνομικών (άλλες πηγές κάνουν λόγο για προβοκάτσια), δίνοντας έτσι την ευκαιρία στην Αγκυρα να στοχοποιήσει τους Κούρδους. Η ανακωχή που είχε συμφωνηθεί πριν από δύο χρόνια με το PKK είναι πλέον νεκρή. Ο Ερντογαν φλερτάρει με την ιδέα νέων εκλογών, αλλά για να έχει ελπίδες το εγχείρημά του θα πρέπει να αποσπάσει εθνικιστικές ψήφους και συγχρόνως να εξουδετερώσει την εκλογική επιρροή του κουρδικού HDP.

Ο «πόλεμος» εναντίον του ISIS και του PKK έρχεται έτσι να καλύψει τουλάχιστον τους συντηρητικούς ψηφοφόρους και καλλιεργεί το κλίμα της ανάγκης ύπαρξης ισχυρής ηγεσίας της χώρας, που προς το παρόν μπορεί να προσφέρει μόνο ο ίδιος ο Ερντογάν και όχι αδύναμες κυβερνήσεις συνεργασίας.

Στο θέμα του HDP, ο Ερντογάν, που κάθε άλλο παρά κρύβει τις προθέσεις του αλλά και την απευθείας ανάμειξή του στα θέματα της δικαιοσύνης, λίγο πριν αναχωρήσει για την επίσημη επίσκεψη του στην Κίνα την περασμένη Δευτέρα ζήτησε να αρθεί η ασυλία των βουλευτών του HDP για να «πληρώσουν το τίμημα των σχέσεών τους με το παράνομο PKK». Ενώ ξεκίνησε η διαδικασία αυτή για τον πρόεδρο του κόμματος Σ. Ντεμιρτάς και για δηλώσεις που είχε κάνει λίγο πριν από τις εκλογές, το κουρδικό κόμμα σε μια κίνηση αιφνιδιασμού κατέθεσε πρόταση με την οποία ζητά το ίδιο να αρθεί η ασυλία για όλη την κοινοβουλευτική ομάδα του και για τους 80 βουλευτές, κλιμακώνοντας έτσι την πολιτική ένταση.

Σε ό,τι αφορά το ISIS, η Τουρκία ποτέ δεν μπόρεσε να διαψεύσει πειστικά τις στενές σχέσεις που είχε αναπτύξει με ακραίους τζιχαντιστές στη Συρία, στο πλαίσιο της επιδίωξής της για ανατροπή του Ασαντ. Εκτός των γνωστών αποκαλύψεων για τη μεταφορά όπλων από την τουρκική μυστική υπηρεσία ΜΙΤ στους τζιχαντιστές, χωρίς ουσιαστική απάντηση έμεινε η αποκάλυψη του «Guardian» πριν από δύο εβδομάδες ότι στην κατοχή του Αμπού Σαγιάφ, κορυφαίου στελέχους του ISIS που σκοτώθηκε στη διάρκεια βομβαρδισμών, βρέθηκαν στοιχεία και εκατοντάδες USB τα οποία αποκάλυπταν τις διασυνδέσεις του ISIS με Τούρκους αξιωματούχους. Με την ανοχή της Αγκυρας, οι τζιχαντιστές εξήγαγαν λαθραία πετρέλαιο στην Τουρκία, εξασφαλίζοντας εκατομμύρια δολάρια με τα οποία προμηθεύονταν οπλισμό και συντηρούσαν τις υποδομές τους.

Αεροπορικές επιδρομές εκ του ασφαλούς
Η επιλογή των αεροπορικών επιδρομών είναι τυχοδιωκτική, καθώς μπορεί να μην ενέχει σοβαρή στρατιωτική απειλή, αλλά ουσιαστικά οδηγεί σε πλήρη ρήξη με το κουρδικό στοιχείο. Η τουρκική εμπλοκή γίνεται εκ του ασφαλούς, καθώς τα αντιαεροπορικά συστήματα του Ασαντ δεν φαίνεται να συνιστούν απειλή για την Τουρκία. Χωρίς προηγμένα αντιαεροπορικά συστήματα είναι και το ISIS, το οποίο στηρίζει την ισχύ του στις χερσαίες δυνατότητές του. Η στρατιωτική εμπλοκή προκαλεί εκνευρισμό και στην Τεχεράνη που στηρίζει τον Ασαντ αλλά και στη Βαγδάτη, η οποία δεν συμπλέει με τον Μπαρζανί και θεωρεί ανεπιθύμητη κάθε παρέμβαση της Τουρκίας στα ιρακινά εδάφη.